Затворен ум

Нашето општество продолжува да пати од вековниот балкански синдром на затворен ум. Не е никаква случајност што сите балкански земји имаат речиси исти проблеми во однос на владеењето на правото, слободата и демократијата. Исто така, не е никаква случајност што младите се иселуваат од овие простори насочени кон Западот, не само во потрага по економска благосостојба туку и во потрага по повеќе слобода и подобар квалитет на животот.

Не е никаква случајност што во Балканот законите упорно важат селективно и целосната граѓанска правда е тешко достижна, па во одредени времиња дури и елементарната правда личи и на идеал кој е невозможно да се достигне. Меѓу другото, ова е последица и на тоа што многу од нас имаат затворен ум и длабоко во себе одгледуваат и негуваат двојни стандарди. Многу е тешко да се достигне било каква правда во место во кое повеќето од граѓаните, а како последица и нивните политички претставници, имаат двојни стандарди и не само конзервативни, туку изолационистички ставови кон општествените реалности.

Синдромот на затворен ум минатата недела продолживме да го гледаме во судот. Пред точно една недела, Специјалното јавно обвинителство покрена 17 обвиненија за 18 предмети, против вкупно 94 физички и 7 правни лица. СЈО побара притвор вкупно за 18 лица врз основа на Законот за кривичната постапка кој одредува дека основа за одредување на мерката притвор е опасноста од бегство, опасноста од влијание кон другите сведоци, вештаци или соработници, опасноста дека ќе ги уништи или фалсификува доказите, опасноста од повторување на кривичното дело како и намерното одложување или избегнување на обвинетиот да се појави пред суд. Повеќе од јасно е дека за обвинетите од СЈО постојат повеќето вакви опасности, па затоа барањата за притвор не само што се основани туку и се клучни за понатамошниот успешен тек на постапката.

Првостепениот суд се изјасни во однос на овие барања на СЈО. Колку од нив прифати? Нула! Колку барања за притвор од СЈО воопшто беа прифатени од кривичниот суд во изминатиов период? Речиси нула. Да, точно, се прифати барањето за притвор на Сеад Кочан, меѓутоа тој притвор го укина ни помалку ни повеќе туку Врховниот суд по барање на самиот Јавен Обвинител на РМ, кој бараше и доби укинување на притвор на лице во бегство а чие разрешување сега ВМРО го саботира во Собрание.

И судот сега ја продолжува веќе добро воспоставената пракса на одбивање на барањата за притвор покренати од СЈО. Донекаде беше јасно кога тоа го правеше под директното влијание на ВМРО кога беше на власт. Меѓутоа, сега кога веќе таа политичка моќ не е тоа што беше, сепак притворите изостануваат а правдата продолжува да се попречува токму од судовите, кои продолжуваат да служат како последен бастион на еден паднат режим. Каде е проблемот? Проблемот е во затворениот ум. Всушност проблемот секогаш бил затворениот ум. Како што рекол Ганди: “Слободата и ропството се состојби на умот”. Тој што во душата е роб, останува роб и откако ќе биде ослободен од прангите, додека пак тој што во душата е слободен човек, нема пранги кои можат да го заробат.

Оваа состојба на затворен ум не е видлива само кај судовите. Да не заборавиме, властодршците кои ние ги избираме се огледало на нашата душевна состојба и на ставот кој го имаме во врска со слободата, ропството и двојните стандарди. А двојни стандарди имаме многу.

Доволна беше само една изјава на пратеникот Бранко Манојловски во која тој се залага за недискриминација и еднаков третман на не-хетеросексуалците, и сите се алармираа. Највозрасниот пратеник во овој состав на Собранието даде мошне отворено, искрено и разбирливо објаснување за еднаквоста меѓу луѓето и забраната на дискриминација, и им одржа лекција на сите други пратеници, вклучувајќи ги и многу помладите од него, за тоа како правдата треба сите да ги заштити под еднакво и дека никој не смее да дискриминира или да навредува друг. Оваа изјава е мошне нормална за човек како Манојловски кој живеел долго време надвор од Балканот и работел со лица од различни вери, националности и раси, мажи и жени, хомосексуалци и хетеросексуалци. Затоа што отворениот ум и ослободувањето од двојните стандарди се карактеристики на лица кои вистински живееле во шаренолики средини а не на тие кои таквото шаренило го прифатиле само формално, само толку колку што им било потребно.

Не е воопшто во ред кога некој ги употребува истите двојни стандарди кои биле употребувани против него. Така, не е воопшто во ред некој кој до вчера се спротивставувал на фактот што бил наречен “клет шиптар” сега да карактеризира цела една заедница како “проколната од Бога, и тоа три пати проколната”. Врв на двојните стандарди е да кажете дека “клет шиптар” е неприфатлив израз, меѓутоа изразот “клет педер” е сосема ОК! Омразата си е омраза без разлика кон кого се изразува, и секогаш е неприфатлива во сите нејзини форми. Бидејќи да се каже дека хомосексуалците се проколнати од Бога е слобода на изразување исто колку што би било слобода на изразување да се каже дека Албанците се проколнати, така како што навистина мислат некои дека сме. Ова не е слобода на изразување, ова е говор на омраза кој никој не смее да го употреби, и за кој е предвидена кривична одговорност.

Затоа, додека не ги решиме проблемите кои сами со себе ги имаме во однос на нашите двојни стандарди, додека не разбереме дека како што не е во ред омразата кон нас така не е во ред и омразата кон другите, залудно е да чекаме правдата да се исполни. Затоа што правдата во една земја е огледало на стандардите на нејзиното население.

Да не заборавиме дека светот во кој живееме а и нашата земја се шарени. Да не заборавиме дека токму Шарената револуција (во која учествуваа Македонци, Албанци, Роми, мажи, жени, хетеросексуалци, хомосексуалци и многу многу други) ја донесе промената во Македонија. Да не заборавиме и дека секоја понатамошна позитивна промена е невозможна без таквото шаренило, кое се одликува и во самото знаме што ЛГБТ заедницата го употребува а врз кое едноставно пишува: МИР!

Пишува: Беса Арифи, Вонреден професор во Универзитетот на Југо-Источна Европа