Во продолжение го пренесуваме разговорот со Звонимир Добровиќ, основачот на фестивалот Queer Zagreb, коj од 23 до 30 април се одржа за последен, десетти пат. Зошто завршува успешниот фестивал?
Го прекинувате фестивалот кој се развива во еден од најважните и најквалитетни културни производи зашто не успеа да се етаблира како „вистинска јавна потреба во градот“. Наспроти депресивниот факт, потегот е чесен и искрен, во согласност со идеологијата на неговиот почеток во 2003. Тогаш се чинеше дека сè што е културно-уметничко е можно, а денес е токму спротивното. Како вам ви изгледа тоа, дали сте депресивен?
Не е лесно да затворите фестивал кој прерасна во силен личен импулс. Но, поучен од искуствата на другите фестивали, знам дека одложувањето на крајот би било многу потешко. Не сакав да се вовлечам во лавиринтот на сопствената музеализација. Во рамките во кои работевме десет години се дојде до максимумот, затоа и го затвораме. Генерално, во домашната култура, со недостаток на каква било развојна визија и стратегија на Министерството за култура или граѓанските управи, системски се произведува единствено летаргија. Таа летаргија е доказ за неуспехот на сите структури кои последниве десет години седеа на позициите на моќта и одлучуваа за културата.
Фестивалот отсекогаш играше на две линии: естетската и општествено-идеолошката, или тоа е неделиво? Ги поместувавте границите на двата крака, па пробајте нескромно да ги елаборирате успесите.
Некои гостувања ги паметам како посебно важни: редовното гостување на Раимундо Хох, Џером Бел, Хосе Целсо од Бразил и неговата Teatro Oficinaкако највпечатлив претставник на антропофагијата, пост-порно фазата на Ени Спринкл, или Тадас Такамин од Јапонија и начинот на кој ја спои темата на сексуалноста и инвалидитетот. Зборувајќи нескромно, ги поместивме стандардите на домашните фестивали со силата на својата програма. Инсистиравме на видливост, намалување на хистеријата, нормализација на говорот за другоста на естетско и политичко поле. И се чини дека имавме успех. Инаку, кореографот Хох годинава се претстави со својот најголем проект, насловен „Јe meurs laissez le balconovert” (Умеам ли да ги оставам балконските врати отворени), според мотив на песна на Лорка. Претставата е посветена на Доминик Багует, основач на фестивалот за танц во Монпелје, кој почина од последици на СИДА, но е и присетување на времето кога Хох беше драматург на Пина Бауш.
Ако зборуваме за неуспесите, говориме ли за манифестација на микрофашизам? Како го споредувате периодот од почетокот и крајот на фестивалот во таа смисла?
Манифестациите на микрофашизам се врвот на сантата мраз. Денес, на пример, не е политички коректно да изразувате хомофобија, тоа е некакво општествено постигнување. Но, хомофобијата и натаму е вкоренета во нашиот образовен систем, со што ? е гарантиран долг живот во општеството. Мимикрираната хомофобија, појава многу поопасна од институционализираниот облик против кој лесно се бориме, е раширена и лесна форма. Секојдневната дискриминација има лукав лик, не е локализирана во очекуваното поле на политичката десница и екстремизмот. Сплит Прајд, да се присетиме, не го напаѓаа само хулигани, туку и добри соседи, мирни граѓани кои можеби не фрлаат камења на хомосексуалните луѓе секој ден. Очигледно треба да се повтори, хомофобијата не е само камен во глава.
Се сеќаваме на збуенетоста на публиката на почетоците, кога се лепеа слики за фестивалот, тоа беше кул, иако поимот не беше во таа мера „наполнет со значење“. Што значи квир денес, а што значеше во 2003?
Квир е одличен поим бидејќи овозможува градација и прилагодување на значењето. Тој зависи и од географијата; во Хрватска квир е нешто поразлично отколку на Запад или Исток. Со тоа се занимаваме и на овогодишниот фестивал, низ конференција која ќе го преиспитува почетокот и крајот на квировите на Балканот, на Кавказ и во арапските земји. Понатаму, она што би било квир во Иран е поразлично од Хрватска – односот спрема транссекуалноста е дијаметрално различен. Примери има многу. За нашиот географски и ментален простор, ми се чини, многу значајно да се ослободиме од патријахалниот однос кон сексуалноста, да се ослободиме од влијанието на религијата во токму секој аспект од животот. Како што рече Хосе Целсо, еден од највлијателните бразилски режисери кои гостуваа на Queer: „Хетеросексуалците се лажат, бидејќи додека хомосексуалците не се слободни, ни тие нема да бидат слободни.“
Незаменлив мотив при своевидниот „успех во незрелоста“ беше изданието со тема „квир деца“. Впечаток е дека неписменоста или незрелоста на општеството помогна темата да се одржи без јавна моралистичка врева, која денес сигурно не би изостанала?
Темата за квир деца ми се чини како најважна од оние што ги отворивме. Тогаш бевме затечени од отсуството на расправи, но заклучивме дека причината можеби е во теоретизирањето, интелектуализацијата на проблемите за помал круг на специјалисти и истомисленици. Темата оттогаш е отворена како проблем, станува збор за важно подрачје за борба за демистификација. Ако се држиме до тоа дека хомосексуалноста е рамноправен израз на сексуалноста, зошто најсилен аргумент против озаконувањето на хомосексуалните бракови или партнерства е токму паниката дека хомосексуалните личности ќе одгледаат деца така што ќе ги „претворат“ во хомосексуалци? Како да е можно да правите разлика помеѓу деца на родители со различна сексуална ориентација! А во пракса е јасно потврдено дека сексуалната ориентација на родителите не влијае врз сексуалната ориентација на децата.
Вашиот фестивал помогна и во еманципација на хомосексуалците на медиумско поле, но не толку сериозно за да се отворат темите за децата во хомосексуални бракови. Во Словенија, гледаме, успехот по тоа прашање изостана. Каде е нашето општество во таа смисла?
За човековите права не смее да се одлучува на референдум, туку тие треба да се интегрираат како проблемска рамка во системот на образование. Тие мора да бидат гарантирани со устав и закон, па така е недопустлива манипулацијата низ дневна политика, во која тогаш вешто се вклучува и Црквата и разни други дневнополитички манипулатори. Деца веќе израснаа во хомосексуални семејства, и тие семејства и тие деца мора да се заштитат. Прашање е на време што ќе биде следната победа на ЛГБТ движењето: укинување на измислениот хетеросексуален монопол на родителството.
На кое општествено поле или дисциплина треба најмногу да се работи за да се афирмира другоста, наспроти загрижувачкиот раст на десничарското движење во Европа?
За афирмација на различноста не е потребна само политичка волја, туку и храброст. Во актуелната хрватска политика, мислам, има волја, но сè уште нема снага и храброст да се соочи со квази-чуварите на митските традициски и национални вредности. Јасно ми е, да речеме, дека Црквата во Хрватска е поподготвена да ја осуди мастурбацијата одошто десниот екстремизам… Мултикултуризмот, пак, го гледаме како вредност која, и покрај сите свои проблеми, мора да опстои: верувам дека тоа е единствен модел кој ќе опстои во иднина.
Извор: www.novossti.com
